İnternette Orhan Kemal

Ünlem Dergisi   Mart - Nisan 2004

MURTAZA ANADOLU’DUR

Bazı kitaplar vardır; yazıldığı ülkeyi, o ülkenin insanını özetler. Kısacası bazı yazarlar, kedi halkının tipikliğini bam telinden yakalamasını bilmişlerdir. Saysanız bu kitaplar iki elin parmağını geçmez. Sözgelimi Don Kişot, geçmişten kopamayan İspanya’ dır. Cervantes, İspanya’ yı da kendisini de Don Kişot’ta bulur. Sancho ise İspanya’nın gerçekliğidir.

Kelile Dimne, Hindistan’ ın kastlara bölünmüş gizemli bütünlüğünü, Beydeba’ nın bilge kişiliğiyle bize anlatır. ”Gulliver’in Seyahatleri”, sömürgeci İngiltere’ yi özetlemesini bilir. İngiltere Afrika’da “Gulliver Cüceler Ülkesinde” bölümünü oynar. Aynı İngiltere, Çin’ de Hindistan’ da Amerika’da iken “Gulliver Devler Ülkesinde” bölümünü oynar.

Bir matematik profesörünün yazdığı çocuk kitabı, “Alice Harikalar Diyarında” adlı eser boy büyütme küçültme motifi içinde, İngiliz halkının kraliçe ile bağlarının adeta denklemini kurmuş gibidir. “Binbir Gece Masalları”, Arap dünyasının sabırlı bir tefrikasıdır. “Aslan Asker Şvayk”, Doğu Avrupa’ daki irili ufaklı ülkelerin bitmez tükenmez serencamının bir kesitidir. Fransa biraz Moliere, birazda La Fontaine demektir.

Türkiye’ yi bu anlamda özetleyebilecek bir kitap bir tip var mıdır? Görevini yaparken aldığı emirlerden, beklediği şeylerden daha önemli olan Murtaza, Anadolu halkının bir özetidir. Ülkenin beklediği çözümü bu onurlu sadakatte bulur. Nitekim çevresine bu inanışını tekrarlar. Yöneticilerini bu yolda eğiteceğine inanan Murtaza, sadıktır ama saf değildir. Ortaya köklü bir mizah çıkar, Anadolu halkı bu çelişkinin mizahını her gün yaşamaktadır.

Orhan Kemal’ in Murtaza kitabında, görünür hikayesini altında vurgulamak istediği ikinci bir kat daha vardır. Ben, bu ikinci katları Orhan Kemal’ in bütün kitaplarında bulurum.

[email protected]