Orhan Kemal

Size Orhan Kemal'in Cemile'sini anlatmadan önce beni mutlu eden bir konuşmadan söz etmek istiyorum .
Size Orhan Kemal'in Cemile'sini anlatmadan önce beni mutlu eden bir konuşmadan söz etmek istiyorum . Petrol-İş'in Kadın Öyküleri Yarışması’nın ödül töreninde sendikanın Genel Başkanı Mustafa Öztaşkın yarışma amacını şöyle açıkladı:
"Evet birileri 'başarılı iş kadınlarının' şen hikayesini anlatıyorsa, biz de hüznün içindeki gerçek neşeyi yakalamasını bilen direnen kadınların hikayelerini anlatmalıyız.
Evet, görsel, yazılı her vasıtayla üzerimize püskürtülen sanal gerçekliklerin dışında bir gerçeklik var. Sanat kültür endüstrisinin görmezden geldiği bu hikayeler, Orhan Kemal'in Cemile'sinin ruhunda ülkemizin vicdanını yansıtıyorlar."
Orhan Kemal'in Cemilesi doğal çevresine dönmüştü.
Orhan Kemal'in roman ve öykü karakterlerinin çoğu "aydınlık gerçekçilik" diye tanımladığı biçimin izlerini taşır ve insanın temelde iyi olan, dünyanın ve düzenin kötülüklerini, aksaklıklarını düzeltmeye uygun yapısını yansıtırlar... Yazarın bu karakterler içinde en çok önem verdiklerinin kadınlar, gençkızlar ve çocuklar olduğunu da kolaylıkla söyleyebiliriz. Çünkü çalışan sınıfın bu kesimi çoğunlukla ikili sömürü altındadır.
Orhan Kemal'in çalışan kızlarının örnek karakterlerinden biri Cemile'dir. Cemile'nin gerçek bir insanın modelinden üretildiğini söylemek, bu tipin özelliklerinin önemini yitirtmez. Orhan Kemal'in kendi yaşam öyküsünden yola çıktığı anlatılardan biridir Cemile. Bugün sevgiyle ve saygıyla anmamız gereken, aramızdan ayrılmış olan eşi Nuriye Öğütçü'dür.
Önce Cemile romanını ve Cemile'nin kimliğini anımsatalım. Cemile Adana'daki bir fabrikadaki iplikanede çalışan 14-15 yaşında bir kızdır. Aynı fabrikada çalışan kendinden biraz büyük bir ağabeyi vardır. Annesi fabrika koşullarının ağırlığı yüzünden erken ölmüştür. Babası fabrikada geçirdiği iş kazasından sonra evde kalmaya başlamıştır. Diş çekmek, berberlik etmek, kırık sarmak gibi işlerde başarılıdır ama bu işleri bedava yapar. Balkanlardan göçmüş bir çetecidir ve yaptığı böyle işler için para almak onuruna dokunur. Cemile'nin güzelliği çevresindeki genç yaşlı pek çok erkeği çekmektedir. Babası bu yüzden kaygılıdır. Bunlar arasında fabrikanın genç katiplerinden biri de vardır. Bu katip eski muhalif bir parti başkanının oğludur. Cemile de bu katibe kayıtsız değildir. Çevreyi umursamadan onunla konuşur.
Fabrikanın birbirinden farklı dünya görüşündeki sahipleri arasındaki rekabet işçilerin aleyhine gelişen düzenlemelere yol açmaktadır. Roman, Cemile'nin aşkına paralel olarak fabrikadaki olaylarla yürür.
Cemile 1934 yılında geçen bir romandır. Bir başka deyişle 73 yıl öncesinin mekan ve koşulları yansır. Ancak bir insan ömrüne yakın bu sürenin ne çalışma yaşamındaki koşulları, ne kadına bakış açısını ne de cinsellikteki genel geçer anlayışı değiştiremediğini de eklemek gerekir belki. Hem bu değişmeyenler hem de Cemile karakterinin özellikleri bu romanın taptaze kalışını sağlar.
Nedir Cemile karakterinin özellikleri?
Önce güzel bir kızdır. Hatta olağanüstü güzeldir. İşlerin yıprattığı elleri dışında... Ama çocukluktan yeni kurtulmuş olmasına karşın güzelliği yüzünden peşinde dolaşanlara yüz vermeyecek kadar onurludur. Peşinde dolaşanların ne fabrikadaki durumu onu ilgilendirir, ne parası pulu. Peşindekilere elçilik etmeye kalkışanları da tersler. Fabrika yönetimine şikayet etmekle korkutmaya çalışır. Buyruklarına uyacağı, onun için önemli olan tek ses yalnızca gönlünün sesidir.
Çalışkandır. İşte ve evde görevlerini savsaklamaz. Hatta bu işleri akranlarıyla oyun durumuna getirecek kadar sever. Onun için sandığa yeni kalkmış "beş taş"ıyla çamaşır yıkamak arasında pek bir fark yoktur. Yaşından umulmayacak kadar sorumluluk sahibidir. Babası ve ağabeyinin yalnız fiziksel rahatlıklarını değil ruhsal bakımdan huzurlarını da gözetir. Babasının eski bir derebeyi oluşunun, parasal durumuna uymayan cömertliğine yol açtığını sezer, biraz da bu cömertlik yüzünden çektikleri yoksulluğu umursamaz. Babasının düşlerini dinlemek için zaman ayırır, onu avutur. Ağabeyinin ona arkadaşlarının yanında efelik taslamasına dayanamaz, onu dışarda umursamaz ama bu efeliğin altındaki incinirliği, yaraları görecek kadar duyguludur. Evde özür dilemese de geri adım atmayı, gönül almayı bilir.
Soğukkanlıdır. Kendine güvenir. Onu kaçırmayı tasarlayanlar yanındakiler kadar onun paniğe kapılmayışı yüzünden de başarısız olurlar.
Cemile, bütün bu özellikleriyle mutlu olmayı hak eden emekçi kadın karakterlerinin simgesidir.