Radikal Kitap - Mazlum Vesek - 31 Ocak 2014

ORHAN KEMAL’İN GELECEĞE BIRAKTIKLARI…

Mazlum VESEK

Orhan Kemal, bundan 44 yıl önce hayata gözlerini yumduğunda 50’ye yakın eser vererek, aramızdan ayrılmıştı. Sonsözlerinde kendi tabiriyle, “kursağına hakkı olmayan tek kuruşun dahi girmediği” büyük yazarın, ekmek kavgası adına hayatta tutunduğu tek şey kalemiydi. Orhan Kemal, 56 yıllık yaşamında, gece gündüz demeden, yazı işçiliği adına yapabileceği ne varsa yaptı ve yaşamını öyle kazandı. Yaşadığı süre boyunca yazdıklarını kitap olarak okuyucuya ulaştırmaya çalıştı. Ancak, yazı işçiliğinin her alanında üreten Orhan Kemal’in eserleri hala tam olarak okuyucuya ulaşmış değil. Bu nedenledir ki, Orhan Kemal’in oğlu, araştırmacı yazar Işık Öğütçü’den sürekli yeni araştırma dosyaları okuyucu ile buluşuyor.

Orhan Kemal’in daha önce “Yüz Karası” adlı kayıp romanını okuyucu ile buluşturan Öğütçü, bu seferde 1961 yılında “Büyük Gazete” adlı dergide tefrika halinde yayımlanan “Uçurum” adlı romanını okuyucuya ulaştırdı. Öğütçü, bu kitaba Orhan Kemal’in gazetecilik ürünleri olan röportajları da eklemiş. Everest Yayınları’ndan çıkan kitap, tek kitapta iki ayrı kapakla okuyucu ile buluştu. Kitabın bir tarafı da “Orhan Kemal Soruyor” adıyla röportajların bir araya getirilmesi ile oluşturulmuş.

Uçurum, 25 Ocak’tan 21 Haziran 1961’e kadar Büyük Gazete’de yayımlanmış bir melodram roman. Her ne kadar melodram desek de, İstanbul caddelerinin hali, doklardaki işçi buluşmaları ve diyalogları, meyhane kültürünün anlatılışı gibi ayrıntılarla Orhan Kemal’in güçlü gözlemciliğinin yer aldığı bir eser. Doklarda işçilik yapan Cemal ile Mülayim Usta’nın kızı Nermin’in aşklarının entrikalarla nasıl hazin bir noktaya geldiğini anlatan romanda, İstanbul yine başkahramandır.

Büyük Gazete’de 22 sayı yayımlanan tefrika romanın geri kalanına ulaşamadığını söylüyor, Işık Öğütçü. Büyük Gazete’nin 21 Haziran 1961 tarihli sayısından sonraki hiçbir sayısına genel kütüphanelerde ve koleksiyoncularda rastlanamadı. Dergi büyük ihtimalle kapandı ve roman yarıda kaldı. Işık Öğütçü, yarım kalan romana sadece bir paragraf ekleyerek, kadın kahraman Nermin’e direnç ve umut ekleyerek romanı kendisi bitiriyor. Böyle bir bitiş, tabii ki Orhan Kemal’in ayakta tuttuğu onurlu küçük insanlara da yakışan bir sondur. Tabii, biz hala romanın geri kalanının bir yerlerden karşımıza çıkacağı umudumuzu koruyoruz.

Romanın Orhan Kemal külliyatına bu hali ile bir şey kattığı söylenemez; ancak bir yazı emekçisinin bir yandan devasa romanlar yazarken bir yandan aynı anda birkaç gazeteye tefrika roman verdiğini gösterme açısından önemli bir belgedir.

ORHAN KEMAL SORUYOR
Orhan Kemal Soruyor, adlı bölümde de Orhan Kemal’in 1952 yılında Türk sineması camiasında yaptığı röportajları içeriyor. Röportajların sunumu da yine Orhan Kemal’e özgü bir biçimde hikâyelemedir. Bu yönüyle Orhan Kemal, gerçekten bir “gazeteci-yazar”dır. Aydın Arakon, Atıf Yılmaz, Naci Duru, İhsan İpekçi, Zenne Necdet, Ferdi Tayfur gibi Türk sinemasının önde gelen yapımcı, yönetmen ve oyuncuları ile görüşmeler yapan Orhan Kemal, dönemin Türk sinemasının sorunlarını masaya yatırıyor. Sinemada Muhsin Ertuğrul tekliğinin yıkılıp sinemacıların film yapmaya başladığı dönemde yapılan röportajlar, Türk sinemasının durumunu ve piyasada üretim yapan mensuplarının düzeyi hakkında bilgi veriyor. Bu röportajlarda en çok dikkat çeken şey, sinemacıların devlet müdahalesini talep etmeleri ve sanat düzeyi olmayan filmlere sansür uygulanmasını istemeleri. İzleyiciyi filmlere çekmek için eklenen dansöz sahneleri ile farklı tecimsel unsurlardan şikâyetçi olan sinemacılar, sansürün müdahalesinin yerinde bir uygulama olacağını savunuyor. Henüz 1 yıl önce sanat düzeyi yüksek bir film olan Metin Erksan’ın yönettiği Aşık Veysel’i konu alan “Karanlık Dünya” filmine uygulanan sansürün etkisi henüz taze iken, sinemacıların sansürden sanat düzeyi adına bir adım beklemeleri doğrusu ilginç. Türk sinemasının sorunlarına verilen cevaplarda ise nerdeyse yarım ağızla sansürden şikâyet ediliyor.

Bir diğer ilginç nokta da sendikanın hem yapımcılar hem yönetmenler tarafından gerekli görülmesi.

AİLELER İLE GÖRÜŞME VE İTİRAFLAR
Orhan Kemal’in yazarlığına kaynaklık etmiş olması adına kitaba alınan “Çok Çocuklu Aileler Arasında” ve “İtiraflar” başlıklı röportajlar da çok dikkat çekici. Bu röportajlar arasında, Orhan Kemal’in “Devlet Kuşu” romanına kaynaklık eden yazar Muzaffer Buyrukçu’nun ailesi ile yapılan görüşme de yer alıyor. İtiraflardaki kadınlara ise öykülerde ve “Serseri Milyoner” adlı romanda yer verir, Orhan Kemal.

Bu görüşmeler Orhan Kemal’in üretkenliğin temelini ve konularının kaynağını göstermesi açısından çok önemli belgeler. Orhan Kemal’i ele almak isteyen araştırmacılar, yazarın gazetecilik ürünlerine de mutlaka bakmalılar.

Işık Öğütçü’nün Orhan Kemal’in 100. yaşını kutladığımız 2014’te okuyucularla buluşturduğu bu eser, ustaya 100. yaşının da ilk armağanı. 100 yaşındaki devrimci yazı işçisi Orhan Kemal’in geleceğe bıraktığı bu eserleri bütün edebiyat tutkunları ve araştırmacılar mutlaka okumalı.

Uçurum-Orhan Kemal Soruyor, Everest Yayınları 2014

[email protected]